درسنامه زیست شناسی دهم (ساختار و عمل دستگاه تنفس) قسمت سوم
تنوع تبادلات گازی
در تک یاخته ای ها و جانورانی که همه سلول ها با محیط بیرون تماس دارند مثل هیدر و کرم پهن گازها مستقیما" بین یاخته و محیط مبادله می شوند.
روش های اصلی تنفس در سایر جانوران کدامند؟
تنفس نایدیسی (راشه ای) ،تنفس پوستی، تنفس آبششی و تنفس ششی.
تنفس نایدیسی
نایدیس چیست؟
نایدیس ها، لوله های منشعب و مرتبط به هم هستند که با کیتین مفروش شده اند
شکل 21 . ص60 کتاب
نایدیس ها از طریق منافذتنفسی سطح بدن، به خارج باز می شوند
ویژگی نایدیس:
ساختاری جهت بستن منافذ دارند که مانع از هدر رفتن آب بدن می شود.
منافذ تنفسی در ابتدای نایدیس قرار دارد
. نایدیس به انشعابات کوچک تری تقسیم می شود
. انشعابات پایانی، که در کنار تمام یاخته های بدن قرار میگیرند، بن بست بوده و فاقد کیتین اما دارای مایعی است که تبادلات گازی را ممکن می کند.
چگونگی مبادله گاز در تنفس نایدیسی:
متوسط فاصلهٔ یاخته ها از نایدیس های انتهایی، چند میکرون است، گازها بین نایدیس و یاخته های بدن از طریق انتشار مبادله می شود. این نوع تنفس در بی مهرگان خشک یزی مانند حشرات و صدپایان وجود دارد.
تنفس پوستی
تنفس پوستی در چه جاندارانی وجود دارد؟
بی مهرگانی نظیر کرم خاکی که در محیط های مرطوب زندگی می کنند
برخی از مهره داران شش دار مانند لاک پشت های آبی، سمندرهای شش دار و مارهای آبی، برای
کمک به تبادلات گازی، تنفس پوستی نیز انجام می دهند.
در دوزیستان، بیشتر تبادلات گازی از طریق پوست است
ساده ترین ساختار در اندام تنفسی مهر ه داران مربوط به کدام گروه است؟
پوست دوزیستان ساده ترین ساختار در اندام های تنفس مهره داران است.
دو ویژگی پوست دوزیستان که موجب افزایش کارایی تنفس پوستی شده است کدامند؟
در قورباغه ها، شبکهٔ مویرگی یکنواخت و وسیعی
در زیر پوست قرار دارد که تبادل گازها را با محیط آسان می کند
شکل ٢٢ ص 61 کتاب
مادهٔ مخاطی لغزنده که پوست دوزیستان را مرطوب
نگه می دارد،
تنفس آبششی خاص جانوران ابزی است.
انواع ابشش:
ساده ترین آبشش ها، برجستگی های کوچک و پراکندهٔ پوستی هستند، مانند آبشش های ستارهٔ دریایی
شکل ٢٣
لاروی برخی از ماهیان و تمام دوزیستان، دارای آبشش های خارجی بیرون زده از سطح بدن است.
ماهیان بالغ دارای آبشش های داخلی هستند شکل 24
دلیل کارامد بودن تبادل گاز از سطح ابشش های داخلی چیست؟
جهتِ حرکتِ خون درمویرگ ها، و عبور آب در طرفین تیغه های آبششی، برخلاف یکدیگر است.
تنفس ششی
در چه جانورانی وجود دارد؟
نرم تنانی مانند حلزون و لیسه از بی مهرگان خشکی زی هستند که برای تنفس، از شش استفاده می کنند.
در مهر ه داران خشکی زی، شش ها جایگزین آبشش ها شد ه اند.
سازوکارهای تهویه ای چیست؟
ساز و کارهایی که باعث می شود جریان پیوست های از هوای تازه در مجاورت سطح تنفسی برقرار شود
انواع سازو کار تهویه در مهره داران کدامند؟
دوزیستان و بعضی خزندگان با پمپ فشارمثبت،هوا را به شش ها هدایت می کنند. مثلاً قورباغه به کمک عضلات دهان و حلق، با حرکتی شبیه » قورت دادن « هوا را با فشار به شش ها می راند شکل25ص 62
پرندگان، پستانداران و بیشتر خزندگان، ساز و کار فشار منفی دارند که در آن، هوا به وسیلهٔ مکش
حاصل از فشار منفی، به شش ها وارد می شود.
علت کارایی تنفس پرندگان نسبت به پستانداران چیست؟
پرندگان علاوه بر شش دارای ساختارهایی به نام کیسه های. هوادارهستند که کارایی تنفس آنها را نسبت به پستانداران افزایش می دهد شکل 26 ص 62
محل کیسه های هوادار در پرندگان:
کیسه های هوادار در تمام حفرهٔ بدنی، دو طرف گردن و استخوان های بازو وجود دارند.
چگونگی تنفس در پرندگان:
بیشتر هوای دمیده شده، بدون عبور از ششها، به کیسه های هوادار عقبی می رود
و سپس با عبور از شش های لوله ای به کیسه های هوادار جلویی وارد می شود.
سرانجام، هوا از کیسه های هوادار جلویی به نای، رانده و خارج می شود.
شکل 27 ص 62
مطالب وبلاگ در دو حیطه عمومی و تخصصی زیست شناسی طرح گردیده است.